Trybuna Muzyki Spontanicznej: 2020

Barcelona nie ustaje w dostarczaniu ekscytujących nagrań muzyki improwizowanej. Parę dni temu szczerze zachwycaliśmy się nowymi płytami Agustí Fernándeza, a dziś czas na kolejne, świeżutkie nagrania ze stolicy Katalonii! Nie zabraknie w nich preparowanych dźwięków fortepianu wspomnianego pianisty, acz w roli głównej wystąpi równie przez nas hołubiony Ferran Fages.

Muzyk najpierw przybierze szaty gitarzysty (wyjątkowo głośnego, niemal noise’owego!) w ramach świetnie nam znanego tria Phicus, potem zostanie operatorem tajemniczych, akustycznych urządzeń, a my poznamy dwa wcielenia formacji Radium – trio i duet, na koniec zaś zaprezentuje nam swoje oblicze kompozytorskie, a konkretnie minimalistyczne dzieło na rezonujące dźwięki fortepianu.

Na zakończenie dzisiejszej opowieści zaprosimy na odsłuch dwóch najnowszych płyt Discordian Records. Na jednej z nich pojawi się nasz kolejny ulubieniec Vasco Trilla, którego dźwięków posłuchamy także … na pierwszym z omawianych dziś wydawnictw. Zatem ponownie w naszej zbiorówce mała pętla narracyjna, czy znów piekielna, czy tym razem boska, niech ocenią mądrzejsi od nas.

Phicus Solid (Astral Spirits, CD/Kaseta 2020)

Czwarta płyta working bandu Phicus (pierwsza wydana w Ameryce!) nagrana została w składzie bazowym, a zatem: Ferran Fages – gitara elektryczna, Àlex Reviriego – kontrabas oraz Vasco Trilla – perkusja. Rejestracja z kwietnia 2019 roku (Rosazul Studio, Barcelona) składa się z ośmiu utworów (improwizacji) i jest bez cienia wątpliwości najgłośniejszym nagraniem w kilkuletniej historii tria! Odsłuch całości zajmie nam niemal pełne 46 minut.

Otwarcie Solid-nej płyty nie znamionuje jeszcze wielowarstwowego ataku dywanowego, jaki planują nam zaserwować muzycy z Barcelony. Masywny smyczek na gryfie kontrabasu brnie krok za krokiem, niedźwiedzimi pomrukami straszy lokalne ptactwo szeleszczących talerzy. Owo heavy chamber trwa do momentu pierwszego wrzasku gitary. Bystre przestery i zmutowane riffy rozrywają czasoprzestrzeń improwizacji w ułamku sekundy. Dzikie zwierzę meta rocka zaczyna czynić spustoszenie! Flow kolejnej części zdaje się być bardziej typowy dla Phicusa, ale znów gitara szuka głównie hałasu, a każdy z muzyków daje z siebie dużo więcej niż zwyczajowe sto procent. Trzecia improwizacja jest spowolnionym bluesem, pełnym śmiertelnego promieniowania. Kontrabas wydaje z siebie przeciągłe piski, gitara płynie jakby spokojniej i moduluje frazy, ale to pozór – po chwili generuje garść rockowych sprzężeń i sieje zawieruchę. W kolejnej części w rolę naczelnego mordercy wciela się smyczek na kontrabasie. Jego struny jęczą, skomlą, krzyczą. Gitara rysuje wykoślawione riffy, pełne gruboziarnistego piasku sypiącego się spod strun. Drummer sprawdza odporność werbla na ciosy. Altered Power Trio w rozkwicie!

Piąta improwizacja rodzi się w ogniu gitarowej kipieli. Smyczek żłobi bruzdy w ziemi, perkusja znów podaje całą mocą swej maszynerii. Dynamiczny początkowo flow, po upływie 5 minuty uspokaja się. Kontrabas piszczy, gitara wzdycha, a deep drumming sprowadza opowieść na sam dół. Szósta część znów pachnie bluesem. Gitara parska rozjechanymi frazami, rzęzi i stęka, bas płynie szerokim korytem i zlewa się z doomem perkusji. Z każdą sekundą narracja zdaje się coraz intensywniej żłopać przeterminowaną whisky. Przedostatnia część daje wszystkim chwilę wytchnienia. Drobne trzy minuty z okładem warte każdej swojej sekundy. Dark post-post czegoś nieokreślonego – szeleszczące przedmioty, szumy i oddechy amplifikatora. Pieśń zamknięcia za nic ma sobie możliwości naszych receptorów słuchu. Gitara od startu wpada w czerstwy hałas. Smyczek zdziera glazurę z ostatniej żywej struny kontrabasu. Perkusja nadaje marszowy rytm i wyznacza kierunek podróży. Opowieść zdaje się konsumować całą desperację i determinację tych muzyków i tej akurat historii dźwiękowej! Heavy Solid! God Save America, Catalan invasion is coming! Na ostatniej prostej gitara na moment odpuszcza – flow nabiera zaskakującej lekkości. Mała ekspozycja kontrabasowego pizzicato musi jednak liczyć się z coraz bardziej dobitnymi komentarzami gitary.

Ràdium Trio Circumferens (Sirulita Records, CD 2020)

Zgodnie z wcześniejszym anonsem Ferran Fages zamieni teraz gitarę na zestaw przedmiotów, które językiem Szekspira możemy określić jako acoustic turntable, resonant and feedback devices. Àlex Reviriego także pozostaje z nami (niezmiennie kontrabas), a do wspomnianej dwójki dołącza Agustí Fernández na fortepianie. Jako Ràdium Trio muzycy zapraszają do prawdziwego królestwa fake sounds! W trakcie bowiem trwających 43 minuty pięciu improwizacji, tylko w niektórych momentach będziemy wstanie wskazać, bez ryzyka popełnienia błędu, kto lub co wydaje dany dźwięk. Nagranie powstało pod koniec lipca br. (Estudi Les Orenetes, Sant Pere de Vilamajor, Barcelona).

Już sam początek nagrania wtłacza nas do zapowiadanego królestwa – coś ze sobą rezonuje, coś piszczy, ktoś ugniata struny, ktoś trze i szarpie za nieznane przedmioty. Po chwili namysłu domyślamy się, iż Alex gniecie i pociera struny smyczkiem, Ferran akustycznie rezonuje, a Agusti czarnymi klawiszami kreśli głęboki rytm, pełen echa i pomruków. Druga opowieść (najdłuższa, ponad 14-minutowa) zaczyna się pogłosem dźwięków z kilku źródeł - najpierw strun obu żywych instrumentów, potem szumów z akcesoriów Ferrana. Muzycy budują dłuższe i krótsze frazy, wszystko wszakże czynią w dużym skupieniu, stawiając na precyzję wykonania, a narracja zdaje się przybierać niezwykle medytacyjny charakter. Kontrabas od czasu do czasu piszczy i skomle, struny piana popadają w taneczne podrygi, a przedmioty Ferrana przypominają kręcące się na silnym wietrze wiatraczki. Gdy całość nabiera odpowiedniej gęstości i intensywności, to co słyszymy, skwitować możemy śmiało mianem efektownego, akustycznego post-industrialu. W drugiej części nagrania muzycy stawiają raczej na minimalizm, czekają na efekty wybrzmiewania i rezonowania wszystkiego ze wszystkim.

Trzecia improwizacja jakby odrobinę w klimatach dark chamber - smyczki na strunach, echo pudła rezonansowego piana, szum nieznanych przedmiotów. Nagle w tej fonicznej nierzeczywistości Agusti serwuje nam kilka prostych dźwięków z klawiatury, jakby z innego świata, z innej czasoprzestrzeni. Po chwili wpada w repetycję, która wiedzie resztę drżących i rezonujących dźwięków do kresu utworu. Kolejna opowieść, to znów morze preparowanych dźwięków i akustycznych pytań retorycznych. Alex wyjątkowo nisko zawieszonym smyczkiem zagęszcza opowieść, która przeobraża się tygiel samorezonujących fonii. Wreszcie finał tej fake symphony – odrobina akcji minimalistycznych, trochę oddychającej, czystej akustyki. Najpierw wszystko zaczyna piszczeć, potem w wyniku preparowania strun – nabierać dynamiki. Znów tym, co nadaje całości ładu i porządku jest klawiatura fortepianu. Kilka repetytywnych fraz wiedzie nas na koniec tej wyjątkowo tajemniczej opowieści, która definitywnie dobrze się kończy.

Ràdium (Ferran Fages & Àlex Reviriego) Segment (Remote Resonator, DL 2020)

Bez zbędnej zwłoki przystępujemy do odsłuchu radiumowych fake sounds w wersji duetowej. Agusti dostaje zatem wolne, a Ferran i Alex, wyposażeni w takie same akcesoria wydające dźwięki, zapraszają na osiem improwizacji, które potrwają łącznie 41 minut. Nagranie duetu powstało nieco wcześniej niż tria – pod koniec ubiegłego roku, w miejscu zwanym La Isla (Barcelona).

Ta podróż od pierwszego dźwięku zdaje się wymagać od odbiorcy jeszcze większego skupienia i odporności na foniczne ciosy niż wersja trzyosobowa. Na wejściu w spektakl wita nas bowiem dźwięk przypominający pracę … młota pneumatycznego – struny kontrabasy drżą złowieszczo, a tło przedmiotowe szemra równie wyraziście. Meta analogowa rzeczywistość obiektów, która chwilowo pracuje niczym silnik niskoprężny, miesza się z tu z wyjątkowo pogmatwaną akustyką żywego instrumentu. W drugiej części kontrabas zostaje poddany preparacjom smyczkiem. Wszystko wokół niego rezonuje tajemniczym rytmem, jakby też miało swoje pełnoprawne życie estradowe. Akustyczny flow żywego kontrabasu i urządzeń Ferrana wydaje się być równie płynny, jak drgający i pulsujący. Wszystko klei się tu do siebie i przypomina hydrę, która nigdy nie daje za wygraną. Na początku kolejnej części nisko zawieszony smyczek produkuje piękny, mroczny ambient. Instrument Alexa ciężko oddycha, jęczy, huczy i trzeszczy, wydaje się być na skraju załamania nerwowego. Mocno dociskane do gryfu i szarpane struny lepią się w akustyczną miazgę, której odsłuch jest równie bolesny, jak piękny. Fonosfera Ferrana jest tuż obok, czasami trudno wskazać w jakim stopniu interferuje ona ze zmutowanym flowem kontrabasu. Czwarta część daje nam ułamek sekundy wytchnienia. Krótkie frazy, małe pętle kontrabasu, który na moment schodzi z pierwszego planu.

Piąta improwizacja śmiało kandydować może do miana tej najsmakowitszej – szumy, szelesty, tarcia i uściski w pełnym rezonansie. Akurat w tym momencie struny brzmią nad wyraz żywym dźwiękiem. Kontrabas zdaje się tu śpiewać, flora Ferrana ponownie drżeć i pulsować potajemnym rytmem. A na sam finał części wszystko leje się do jednego koryta i mówi wspólnym głosem. W szóstej części, na kilka chwil powraca dźwięk … młota pneumatycznego. Jego hałas równie silnie pulsuje, jak i rezonuje w tym, co jeszcze żyje w tle. Siódma improwizacja dodaje całości odrobinę życia. Kontrabas wręcz tańczy, snuje się melodyjnie po scenie, ale wokół niego huczy rezonująca, groźna meta przestrzeń. Finałowa część reasumuje wyczyny Katalończyków – tu jeden rezonans zdaje się wpadać w kolejny, tworząc egzystencjalny pasjans śmierci. Kontrabas drży i sieje grozę, strona przeciwna stawia na pozorną lekkość i złośliwą ulotność.

Ferran Fages From Grey To Blue (Inexhaustible Editions, CD 2020)

Zjawisko rezonansu wydaje się być kluczowe w trakcie naszych dzisiejszych, barcelońskich spacerów. Teraz jednak obcować będziemy z nim w nieco innym wymiarze – diametralnie spokojniejszym i dalece bardziej … rozrzedzonym. Zapraszamy na trzy minimalistyczne utwory na fortepian solo, które eksplorować będą efekt rezonujących dźwięków, wydobywanych z wielkiego instrumentu za pomocą klawiatury. W roli podmiotu wykonawczego wystąpi pianistka Lluïsa Espigolé. Kompozycje Ferrana Fagesa zarejestrowano jesienią 2019 roku w miejscu zwanym Rosazul, położonym rzecz jasna w Barcelonie. Całość trwa 41 i pół minuty.

Cisza od początku do końca nagrania zdaje się być pełnoprawnym elementem spektaklu. Oddziela od siebie akordy, zarówno te niemal pojedyncze, jak i te zebrane w skromne plejady. Wyznacza kilkunastosekundowymi pauzami przestrzeń pomiędzy poszczególnymi kompozycjami. Rządzi i dzieli, a nade wszystko dba o to, by generowane przez pianistkę dźwięki mogły odpowiednio długo wybrzmiewać i rezonować z instrumentem, głuchą przestrzenią miejsca nagrania, tudzież ze skrzypiącym krzesełkiem, na którym siedzi artystka.

Pierwsza część wydaje się być szczególnie dostojna. Cisza, akord, cisza, akord, a pomiędzy nimi swobodne wybrzmiewanie. W trakcie utworu sekwencje akordów ulegają zmianie, ale fakt ten bywa chwilami zupełnie niedostrzegalny. W drugiej części narracja ulega jeszcze większemu rozrzedzeniu. Przestrzeń dla echa rośnie, ilość dźwięków maleje. W połowie utworu kilka bardziej zwartych uderzeń w czarne klawisze, zaserwowanych przez pianistkę, to niemal zmiana konwencji. Szczęśliwie dla miłośników gatunku, naprawdę chwilowa. Z kolei trzecia kompozycja przynosi nam więcej dźwięków w jednostce czasu. Plastry rezonansu i cisza pomiędzy nimi stają się przez to nieco krótsze, mniej majestatyczne. Narracja płynie raz nisko, innym razem nieco wyżej, czym także podnosi minimalny tu przecież poziom emocji. A ostatnie dźwięki definitywnie należą do czarnej części klawiatury.

Jivko Bratanov/ Liba Villavecchia/ Vasco Trilla Inner Paths (Discordian Records, DL 2020)

Po sporej dawce pianistycznego minimalizmu zasłużyliśmy na poważny zastrzyk emocji! Za podniesienie naszego obumarłego poziomu adrenaliny (w wielu momentach istotnie free jazzowymi metodami) zadbają: Liba Villavecchia na saksofonie altowym, Jivko Bratanov na fortepianie oraz Vasco Trilla na perkusji. Nagranie z Underpool Studio (Barcelona) powstało w lutym bieżącego roku. Składa się z czterech improwizacji (całkiem swobodnych!), które trwają łącznie niemal 52 minuty.

Nim muzycy bardziej zdecydowanie zadbają o naszą adrenalinę, w pierwszej fazie improwizacji otwarcia proponują nam zmysłowe dark chamber. Werbel Vasco drży niemal klasycznie dla tego artysty, to samo dzieje się ze strunami piana, saksofon zaś snuje małe drony. Owe bystre abstract contemporary impro buduje się mocą skupienia wszystkich artystów, a nade wszystko umiejętnym kreowaniem struktury narracji przez perkusistę, który i w tej dziedzinie uchodzić może za mistrza. W drugiej fazie utworu saksofonistę i pianistę definitywnie ciągnie w kierunku open jazzu, ale drummer ma jeszcze kilka spraw do załatwienia. Drży tajemniczymi przedmiotami, rezonuje talerzami i uroczo spowalnia narrację. Pod presją saksofonisty improwizacja w końcu nabiera rumieńców i w mgnieniu oka osiąga stadium free jazzowej kipieli. Druga improwizacja zdaje się być budowana według takiego samego schematu dramaturgicznego. Subtelne otwarcie, nie bez drobnych preparacji, gra na małe pola niskimi frazami perkusji i piana. Narrację właściwą, w tempie marszowym, buduje oczywiście Trilla. To także on ubarwia dynamiczną już fazę opowieści nieco pokracznym, zabawnym rytmem.

Otwarcie trzeciej improwizacji trzyma się w schemacie – dużo rezonansu, trochę prychających dysz, stukające młoteczki piana, robaczki i wibratory tańczące na suchym werblu. Tempo rośnie, saksofon i piano bez trudu wchodzą w open jazzowe frazy, ale drummer znów stawia na pewną enigmatyczność. Jakby dawał nam ostatnią chwilę oddechu przed … finałową petardą. O tak, ostatnie siedem minut płyty, to prawdziwa eksplozja! Otwiera ją kolektywna salwa dźwiękowa do samego nieba. A potem emocje jeszcze rosną! Trio galopuje całą mocą zakładu, po czym uroczo gaśnie, lejąc się wyjątkowo szerokim korytem niemal klasycyzujących dźwięków wprost z klawiatury i błyskiem perkusyjnych talerzy.

Aldo Aranda Percussion Landscapes (Discordian Records, DL 2020)

Ostatnia faza naszego dzisiejszego spaceru po Barcelonie, to kompozycje na instrumenty perkusyjne solo. W roli wykonawcy Aldo Aranda, w roli kompozytorów on sam, a także Luis Hurtado, Alejandro Romero oraz Gabriela Ortiz. Muzyka - zarejestrowana w trakcie dwóch dni lutego bieżącego roku (Fundació Phonos) - uformowana została w cztery części, które trwają łącznie 40 minut.

Płytę otwierają … rezonujące przedmioty (dziś nie może być inaczej!) – dzwonki i dzwoneczki, misy, talerze i czasze, z pewnością niepozbawione trupiego odoru. Small drumming po wszystkim, co muzyk ma w zasięgu ręki, swobodny, delikatny, nieśpieszny. Narracja zdaje się mieć odrobinę ambientową strukturę. Muzyk bardzo umiejętnie łączy w swojej opowieści kilka wątków, tudzież warstw narracyjnych. Dużo pogłosu i relaksującego oddechu – chwilami całość sprawia wrażenie udanej ścieżki dźwiękowej do nostalgicznego filmu o przemijaniu (aż po szum morskich fal!). Druga kompozycja schodzi do strefy bardziej mrocznej. Na poły medytacyjna narracja z echem, pogłosem, z dużą przestrzenią na wybrzmiewanie poszczególnych fraz.

Najciekawiej robi się w trakcie trzeciej opowieści. Kilka tajemniczych dźwięków, które nie zapominają o tym, by intrygująco ze sobą rezonować. Talerze, szelest werbla i pasmo około ambientowe, po prawdzie generowane z bliżej nierozpoznawalnego źródła dźwięku. Żywe, wyraźne frazy z perkusjonalii ciekawie kontrastują z płynnym tłem. Opowieść uroczo szuka ciszy i bez trudu ją odnajduje. Czwartą część otwiera mikro drumming, który wybrzmiewa bystrym pogłosem. Coś drga, coś brzmi niczym zatopiony gamelan. Finałowa narracja zdaje się być niezwykle bogata w wydarzenia i udanie podsumowuje równie udaną płytę.

piątek, 25 grudnia 2020

Agustí Fernández a la multitud i sol!

Już na początku szalonego roku 2020 (nie wiedząc jeszcze, iż będzie on aż tak szalony) ogłosiliśmy katalońskiego pianistę Agustí Fernándeza mianem muzyka roku, zachwycając się jego kilkoma płytami wydanymi tuż na jego progu (choćby wyśmienitym duetem z Liudasem Mockūnasem).

Muzyk oczywiście poczuł się delikatnie skrępowany takim komplementem, wszak w swobodnej improwizacji nie ma przecież szefów i nade wszystko jest ona kolektywna (fakt bez dwóch zdań!), ale ewidentnie wziął sobie ów tytuł do serca i niemal przez cały czas dostarczał nam kolejnych wspaniałych nagrań, trwale konstytuujących tezę postawioną na początku roku.

Dziś zatem czas na wielki finał! Dwie nowości pianisty, jedna zrealizowana z dużym ansamblem, druga solo, obie wkraczające z ogromnym impetem na listę najlepszych płyt roku. Co więcej, solowa Selfie, to być może najlepsza płyta na preparowany fortepian na niekończącej się, wiecznej osi czasu tego wyjątkowego gatunku. Poczytajcie i posłuchajcie koniecznie! A w kolejnym tygodniu szukajcie jeszcze jednej nowości z udziałem pianisty.

Ensemble Via Augusta

Połowa lipca ubiegłego, Grec Festival w Barcelonie (sala koncertowa Fundacji Joan Miró), a na scenie ośmioosobowy Ensemble: Agustí Fernández na fortepianie, DoYeon Kim na gayageum (koreański instrument strunowy), Marc Vilanova na saksofonie altowym, Lucía Martínez na perkusji i instrumentach perkusyjnych, także używająca głosu, Sarah Claman na skrzypcach, Don Malfon na saksofonie altowym i barytonowym, Per-Äke Holmlander na tubie oraz Barry Guy na kontrabasie. Opis płyty, ani rozbudowane liner notes pianisty nie informują, iż muzycy grają wedle jakichkolwiek notyfikacji, nie wiemy też, czy poczynione zostały prace predefiniujące improwizację. Nic też nam nie wiadomo, jakoby którykolwiek z muzyków podjął się czynności dyrygenckich. Ot, same cuda i wspaniałości tworzone ad hoc! Koncert jest nieprzerwanym strumieniem dźwiękowym, na potrzeby płyty (w formacie CD) został jednak podzielony na osiem części. Odsłuch całości zajmie nam 55 minut i 37 sekund.

Początek koncertu rozwiewa nasze scenariuszowe wątpliwości, albowiem dzieje się wedle pewnych dramaturgicznych ustaleń. Ostre otwarcie na raz, a potem sekwencja solowych mikro improwizacji, dzielonych, podobnymi jak na wstępie, perkusyjno-basowymi salwami ekspresji. Zaczyna samotny baryton, potem skrzypce, saksofon altowy, gayageum, tuba, a na końcu kontrabas i perkusja (nie bez udziału głosu!). Po tych ekspozycjach narracja zaczyna być bardziej kolektywna, no i wreszcie pojawia się fortepian (czyżby wcześniej Agusti jedynie zarządzał sekwencją solowych występów?). Wszystkim towarzyszy skupienie i dramaturgiczna precyzja, bystre chamber in motion! Drugi trak na dysku wyznacza moment, w którym opowieść zaczyna nabierać dynamiki (głównie za sprawa basu i piana). Rosną emocje, pojawiają się free jazzowe frazy i przepiękne zdobienia, jak choćby sekwencja duetowa skrzypiec i tuby. Wytłumienie następuje wprost w objęcia dark chamber z jakże piękną mini ekspozycją tych pierwszych. Zaraz potem (trak trzeci) zabawa w echo, wedle formuły dźwięk za dźwięk. Narrację prowadzą piano, tuba i bas gryzące się po łydkach preparowanymi short-cuts. Całość narasta jak letnia burza, bardzo kolektywnie, nie bez odrobiny psychodelii i ślizgania się po strunach – gęsta, nerwowa pajęczyna dźwięków. Kolejny krok, to wejście w jeszcze większą gęstwinę. Znów o dynamikę dobrze dba perkusja, która równie umiejętnie zdejmuje nogę z gazu i podprowadza nas pod zmysłowy duet piana i gayageum. Ów meta ragtime’owy pasus zostaje niemal zdewastowany freejazzowym kontrapunktem, po czym opowieść schodzi w dół mocą tuby, barytonu i basu. Powraca dark chamber upstrzony kobiecym piskiem.

Wejście w trak piąty znamionuje zdecydowany wzrost dynamiki. Orkiestra całą mocą swych wspaniałych instrumentów zaczyna rozpościerać się, jak skrzydła wielkiego ptaka. Jeszcze przed zapowiadającym się szczytem swoje kilka uroczych chwil mają po kolei wszystkie strunowce, jest także czas na bystrą salwę mocy ze strony perkusji i jednego z saksofonów. Ostry free jazz wiedzie nas ku górze, zdobionej solową ekspozycją barytonu. Opowieść postanawia tymczasem wziąć głębszy oddech (szósty trak). Skrzypce proszą o łyk wody, reszta strun drży i bawi się w małe gierki - prawdziwa cisza przed burzą, która zdaje się jednak lekko opóźniać. Małe, ambientowe piano nie bez preparacji (trak siódmy), szelest perkusjonalii, westchnienia dętych (zwłaszcza tuby). Narracja nabiera blasku, zdaje się być jednak bardziej rozwichrzona niż konsekwentnie dążąca do jakiejkolwiek eskalacji. Smyczki na kilku gryfach gaszą więc zmysłowo płomień i przygotowują grunt pod finałową przebieżkę (przy okazji, odnotujmy kilka zwinnych szarpnięć za struny w ramach zdobień). Muzycy nie szukają nadmiernej dynamiki, wręcz bawią się w call & responce. Dźwięki zaczynają się pięknie zazębiać i pęcznieć (ach, ten kontrabas!). Ostatnia prosta nie bez posmaku jazzu, prowadzona przez piano, osiąga szczyt, po czym błyskotliwie rozlewa się w morze drobiazgów. Na dwie minuty przed końcem dysku na muzyków czeka już gromka owacja, zapewne na stojąco.

Selfie

Tytuł najnowszej solowej płyty Agustí Fernándeza należy rozumieć, wedle słów muzyka, bardzo dosłownie. Selfie, albowiem wszystko, co finalnie słyszymy na płycie CD (11 traków, blisko godzina muzyki), powstało za przyczyną artysty, innymi słowy – osobiście wcielił się w każdy, nawet najdrobniejszy etap planowania, wykonania i produkcji nagrania. Dziesięć pierwszych improwizacji, to efekt tegorocznego muzykowania w Estudi Les Orenetes, Sant Pere de Vilamajor (Barcelona), ostatni zaś trak, to nagranie z 2015 roku, zarejestrowane w La Casa Murada, Banyeres del Penedès (Taragona).

Spektakl preparowanych wyjątkowości zaczyna się całą mocą wielkiego, jak ocean fortepianu – łomot klawiszy, strun, młoteczków, drżenie całego pudła rezonansowego, po prostu mała eksplozja! Narracja otwarcia mnoży wątki, ale też nieustannie je powtarza. Oto preparowane piano, które śpiewa i krzyczy z niemal rockowym temperamentem. Od ogółu do szczegółu, całe spektrum możliwości instrumentu, które czasami brzmi, niczym zdewastowany klawesyn. Otwarcie płyty, które rzuca nas na kolana i nie pozwala z nich powstać aż do samego końca tego akustycznego widowiska. Ognisty temperament artysty kreśli jakże impresjonistyczny Autoportret! Druga opowieść zdaje się schodzić głębiej w psychikę muzyka, nie stroni do zadumy, ale chęć zadawania cierpienia strunom wydaje się dominować w zestawie automotywatorów. Energia rozsadza trzewia muzyka, jakby piłował struny wyjątkowo ostrym narzędziem. Co nie przeszkadza mu z gracją schodzić do detali i pojedynczych mikro fraz. Kolejna sekwencja dźwięków stawia ma minimalizm i repetycje, szumiące echo i metaliczny rezonans. Głębiej i płyciej, mocniej i delikatniej. Zaraz potem muzyk poszukuje resztek ciszy - jedynie muska glazurę klawiszy i jednocześnie odkurza dno pudła rezonansowego. Ta chwila odpoczynku wydaje się być wystarczająca. Na starcie piątej części powraca ogień! Zamaszyście, intensywnie, ale też lekko i frywolnie – jedne przedmioty głaszczą struny, inne je dewastują, ugniatają i piłują. Stan permanentnego maltretowania strun, to niemalże idee fixe Autoportretu. Po chwili ciszy znów salwa, niczym z karabinu maszynowego. Agresja, ale skupiona, nieśpieszna. Agusti F., seryjny morderca strun, znów wyrusza na nocne polowanie. Jakby mimochodem, dla kontrastu śmiało sięga też po dźwięk zwykłego klawisza. Opowieść narasta jak cyklon, aż osiągnie stan godny miana post-industrial disaster!

Siódma improwizacja przypomina pasikonika, który skacze po łące zroszonej poranną mgłą. Skacze i … łamie nogę za nogą. Tempo, ekspresja, prawdziwie kocia zwinność, ale bez nadużywania przemocy. Garść delikatnych dźwięków na dużej szybkości, to dla tej klasy cyrkowca pestka! Dźwięki zdają się płynąć rwącym potokiem, ale woda wylewa się z koryta przez nieumocnione brzegi. Kind of psycho-acoustic drama! W ósmej części dudnią basowe klawisze. Oto kolejny zestaw dźwięków, których być może nigdy dotąd nie słyszeliście. Niczym tętent koni, niczym ryk maltretowanych bawołów w trakcie ucieczki przed stadem wygłodniałych kojotów. A może to żaby spadające z nieba, jak w finale Short Cuts Altmana? Agusti kreuje narracje tylko na dwie ręce, ale każda z nich plecie inny wątek! Dziewiąta część wieści zło – struny są uderzane, rozciągane i rwane na strzępy! More noisy details! Flow szybko jednak łapie pulsujący, bystry rytm, niczym tupot mew o pusty pokład, mimowolny taniec straceńców. Zaraz potem wchodzimy do zakładu szlifierskiego – Agusti piłuje i poleruje struny aż do krwi. Mały, repetytywny drumming aż po stadium nękającego uszy śpiewu. Czas na finał, ten sprzed pięciu lat – czarne klawisze w suchym rezonansie. Akord, który wybrzmiewa w pogłosie. Mocno i delikatnie, wolno i niesamowicie szybko. Dramaturgia godna Hitchcocka. Kryminał, który gaśnie w ciszy i ginącym echu. What a game!

wtorek, 22 grudnia 2020

Müller, Normand & Vrba comme Triche! Jean-Luc Guionnet et Le GGRiL!

Dokonania francuskiego labelu Circum-Disk śledzimy na tych łamach na bieżąco, nie unikając recenzji jakiegokolwiek wydawnictwa, bo po prawdzie, każde z nich zasługuje choćby na garść ciepłych słów. Tuż przed rocznymi, podsumowującymi deliberacjami znajdujemy czas na prezentację ostatnich dwóch tegorocznych płyt spod szyldu CD. Obie są kolaboracjami z kanadyjskim (francuskojęzycznym) labelem Tour De Bras, którego dzieła doceniamy równie często.

Najpierw czeka nas spotkanie z ekscytującym triem (z udziałem m.in. najlepszego puzonu tej części świata!), potem zaś nagranie permanentnie przez nas hołubionej orkiestry GGRiL, która tym razem generuje dźwięki pod dyktatem … notacji graficznej przygotowanej przez francuskiego saksofonistę Jean-Luc Guionneta. Obie omawiane dziś płyty miały swoją premierę 12 grudnia.

Matthias Müller/ Éric Normand/ Petr Vrba Triche (Tour de Bras/ Circum Disk, CD 2020)

Matthias Müller (puzon), Éric Normand (bas elektryczny) oraz Petr Vrba (trąbka i elektronika) zapraszają na set dziesięciu elektroakustycznych improwizacji (ponad 50 minut muzyki), które śmiało możemy określić mianem swobodnych. Jednakże z uwagi na dość rozbudowany arsenał dźwięków, preparacji i trybów narracyjnych zastosowanych w praktyce muzykowania, istnieje prawdopodobieństwo, iż artyści przed sesją nagraniową (wiedeńskie Studio Amann, czerwiec 2019) powzięli pewne postanowienia, co do przebiegu niektórych procesów dźwiękowych.

Muzycy wchodzą w spektakl z dość dużą energią, z pominięciem tzw. wstępnego rozpoznania. Od razu dostajemy się w wir preparacji małego zakładu szlifierskiego. Trochę burczenia i stękania blaszaków, spora garść prądu na gryfie basówki – trzy strony świata drżą, jęczą i pomrukują w dość jednostajnym tempie. Pierwszy na powierzchnię bardziej typowych dźwięków wydobywa się puzon. Bas żłobi mu rytm w estetyce para-rockowej. Druga część oddycha w pełni elektroakustycznym powietrzem. Preparacje pełne echa, łagodne minimal cuts ze strony basu, kilka tajemniczych fraz ze strony trąbki. Etos suspensu buduje narrację – gra na małe pola w ślimaczym tempie. Trzecia opowieść pachnie mikro industrialem – bas pojękuje, puzon preparuje, a tło post-elektroniki szuka hałaśliwych strzępów dźwięku. Szumiąca przestrzeń zdaje się nabierać masy, a całość sprawia wrażenie, jakbyśmy uczestniczyli w spektaklu live proccesing. Vrba ewidentnie miesza na kablach i coś przetwarza. Puzon nie oddaje pola i brnie w akustykę. Nie brakuje ostrych fraz z każdej strony, ale narracja ma tyle przestrzeni wokół siebie, że nie istnieje ryzyko zatopienia się w morzu hałasu.

Czwarta improwizacja intryguje jeszcze dobitniej. Wilgotne wentyle, szumy i szmery w pobliżu ciszy, mikro akordy basu. Znów dramaturgiczny suspens, a także postępujący rezonans wzajemnie przenikających się dźwięków. Dynamika rodzi się niespodziewanie z puzonowych dronów. Narracja brnie ku eskalacji i parska kilkoma akcentami noise. Wszystko obleczone zdaje się być jednak niemal dubową przestrzenią, dzięki czemu opowieść, mimo swej masy, zyskuje na ulotności. Tajemniczości też nam nie zbywa, bo coraz więcej fonii trudno nam powiązać z ewentualnymi źródłami ich pochodzenia. Kolejna improwizacja zaczyna się na poziomie ciszy. Wyziewy, szmery, szumy, parsknięcia, pulsujące, dłuższe frazy syntetyki i smyczek, który niespodziewanie pojawia się na gryfie basówki. Oba blaszaki zaczynają śpiewać na flankach, jakby na przekór sytuacji dramaturgicznej. W części szóstej znów powraca gęsta, elektroakustyczna poświata, ale pod rękę z dubowym echem. Pre-ambient i plamy prądu, trochę rytmu i emocji ze strony puzonu. Bas rysuje figury rytmiczne na przesterze – to sygnał, iż robi się naprawdę gorąco! Dęciaki nic sobie jednak z tego nie robią i podśpiewują pod nosem.

Siódma opowieść stawia na drobiazgi. Ktoś ugniata coś w pocie czoła, wentyle szumią, struny wydają nietypowe frazy, a elektronika wypełnia puste przestrzenie pomiędzy dźwiękami. W ramach puenty blaszaki uroczo skrzeczą, jeden na drugiego. Kolejna improwizacja znów ze stemplem jakości – puzon i trąbka uśmiechają się i prychają, a bas buduje filigranowe flażolety, po czym wpada w czerstwy rezonans. Narracja pozbawiona elektroniki chwyta rytm i wręcz tanecznie podryguje. Bas sięga po post-jazzowe frazowanie, świetną ekspozycją popisuje się trąbka. Puzon rysuje drony i też jest z siebie zadowolony. Przedostatnia improwizacja zdaje się zadość czynić syntetyce, której zabrakło w poprzedniej części. Sporo elektroakustyki, wręcz plądrofonii, perkusyjne akcenty basu, coś śpiewającego bardzo wysokim głosem. Flow zlewa się na koniec w jednolity dron i podprowadza nas pod finałową część. Z ciszy bije martwy rytm post-techno, głucha przestrzeń drży, rezonuje z basem, tapla się w syntetycznej poświacie, która przejmuje dominację. Puzon na stronie rysuje swoje małe pętle. Muzyka zdaje się jednak umierać z braku akustycznych powodów do życia.

GGRIL + Jean-Luc Guionnet Tatouages Miroir (Tour de Bras/ Circum Disk, CD 2020)

Grand Groupe Régional d'Improvisation Libérée zaprasza w rodzinne strony, do Rimouski (Quebec) i miejsca zwanego la Coop Paradis. W dwa wieczory przełomu marca i kwietnia 2019 roku powstało tam nagranie, które zamieszczono na omawianym dysku. Notację graficzną Jean-Luc Guionneta językiem bystrej, acz skomponowanej improwizacji przełożył na dźwięki 11-osobowy skład GGRiL: Robert Bastien (gitara elektryczna), Isabelle Clermont (harfa), Alexandre Robichaud (trąbka), Éric Normand (bas elektryczny; witamy ponownie!), Olivier D'Amours (gitara elektryczna), Catherine S. Massicotte (skrzypce), Rémy Bélanger de Beauport (wiolonczela), Gabriel Rochette (puzon), Robin Servant (akordeon diatoniczny), Sébastien Côrriveau (klarnet basowy) oraz Mathieu Gosselin (saksofon barytonowy). Całość nagrania podano w jednym traku, który trwa niespełna 47 minut.

Oddechy, mikro dźwięki, szum ciszy zwiastującej niezapowiedziane. Orkiestra stawia pierwszy stempel mocy brzmiąc głównie instrumentami strunowymi. Potem następuje cisza i kolejny stempel. Sekwencja działa dobrze, orkiestra brnie do przodu, a frazy zdają się lać coraz szerszym korytem. Udział instrumentów dętych zaczyna być zauważalny, a swoboda działania całej maszyny dźwiękowej wydaje się rosnąć. Tempo nie jest jednak eskalowane, sporo w tej grze spokoju, a nawet lenistwa – rodzaj zawieszonego nad przepaścią free chamber. Pojawiają się pierwsze preparowane dźwięki, a szlak dalszego spaceru tyczy bas. Mimo wielu zaplanowanych w tej fazie koncertu akcji i reakcji, narracja toczy się bez szczególnego jarzma notacji. Kolejny stempel mocy przenosi orkiestrę do krainy ciszy, zdobionej wieloma nanodźwiękami i oddychającej przestrzenią miejsca zdarzenia. Opowieść zaczyna jednak gęstnieć, a akcje intrygująco zazębiać się. W tle definitywnie czai się zło, to zasługa basu, który drży i dudni. Kolejnych kilka zaplanowanych akcji odrobinę wytrąca flow z emocji, ale za to serwuje nam nad wyraz ciekawe dźwięki.

W połowie 16 minuty znów krok w kierunku ciszy. Oddechy, puste dysze, szum i szelest martwej narracji, dobrze skontrapunktowanej ostrymi frazami całej załogi. Muzyka na moment ucieka w kierunku contemporary i nie obfituje w szczególnie spontaniczne akcje. Wtem jednak puzon zrywa się do lotu niemal aylerowskimi, free jazzowymi zaśpiewami, doprowadzając cała narrację do stadium krótkotrwałego hałasu. W odpowiedzi znów porcja ciszy i półdźwięków, którą miażdży unisono sekcji strunowej. Ta ostatnia, bez zbędnej zwłoki, wchodzi w fazę małych gierek w podgrupach, pozostających wszakże pod sporą kontrolą notacji kompozytorskiej. Gdy reszta instrumentów powraca do gry, opowieść zaczyna gęstnieć i wymykać się z owej kontroli, aż po granicę hałasu. W dalszej części jeszcze kilka razy narracja skacze do góry i opada z hukiem w dół. Gdy strunowce na chwilę oddają pole, rządzić zaczyna sekcja elektryków, z basem, który nie szczędzi nam przesterów. Po chwili znów strings pchają opowieść w kierunku dark chamber. Gitara i bas nie dają za wygraną i szukają rockowych emocji. Owa walka przeciwieństw zdaje się dobrze wpływać na dramaturgię spektaklu.

Względna stabilizacja następuje po wybiciu 36 minuty, gdy w rolę rozjemcy wciela się klarnet basowy. W tle mąci jednak bas i sugeruje nowe, finałowe rozdanie. Gitara małą porcją hałasu zgłasza swój akces. Niespodzianka zdaje się teraz gonić niespodziankę. Akcje, reakcje, zbiorowe przepychanki, akcenty percussion (niczym mały ping-pong!) - swoboda, która mogłaby sugerować koniec kompozytorskiej notacji. W ostatnich minutach muzycy nie zdejmują nóg z gazu, ale opowieść toczy się już w bardziej uporządkowany sposób. W roli łagodzącej obyczaje, zwinna, kobieca harfa! Swoje mają do dodania także skrzypce. Stemple mocy nadal aktywne, oddychające pełną piersią. Coś na kształt rytmu i dźwięk … kastaniety prowadzą nas do kresu tej niebanalnej podróży.

piątek, 18 grudnia 2020

Duerinckx & Northover! Sloth Racket! Byrne, Scott & Roberts! J.Almeida! Javaid & Bogacz! SCM! IZE! Black Frost! The December Round-up!

Czas nawet w pandemii mknie z prędkością ponaddźwiękową! Rok dobiega końca, mnożą się podsumowania i listy best of (niektórzy zaczęli już 1 grudnia!), a na redakcyjnym stole wciąż zalega sterta płyt, które czekają na ciepłe słowa recenzenta jeszcze w fatalnym roku 2020!

Redakcja swoje best of zaprezentuje tradycyjnie ostatniego dnia roku. Uwaga! Tym razem lista będzie obejmować aż 66 pozycji. Być może, w tym roku lista ta winna objąć … 666 pozycji. Dalibyśmy radę, muzycy produkują dźwięki na potęgę, niczym murarze budujący socjalizm 70 lat temu.

Dziś - bez zbędnej zwłoki - zapraszamy na odczyt i odsłuch aż 10 nowych płyt. Bystra zbiorówka bez myśli przewodniej, z całą masą dobrej improwizacji i zwinnych dźwięków. Nasza marszruta zaczyna się w Belgii i Zjednoczonym Królestwie (to zawsze dobra mieszanka!), potem duży łyk Lizbony, niemiecka Kolonia (ale w jakże latynoskim wydaniu!), krajowy akcent warszawski, niespodziewany powrót do Kolonii i finał wszeteczny tam, gdzie zaczynaliśmy, czyli w Belgii. Piekielna pętla! Here it is!

Jean-Jacques Duerinckx & Adrian Northover Hearoglyphics (Settola Di Maiale, CD 2020)

Wiosenne, ubiegłoroczne spotkanie w Red Shed Studios: Jean-Jacques Duerinckx – sopranino oraz Adrian Northover – saksofon sopranowy i altowy (ten drugi bardzo sporadycznie). Trzynaście improwizacji, na ogół dość swobodnych, ale z pewnością odrobinę zaplanowanych (być może moglibyśmy określić je mianem instant composition), łącznie prawie godzina zegarowa muzyki.

Belg i Anglik zapraszają nas na prawdziwie ponadgatunkową improwizację. Czasami pachnie tu zmysłową kameralistyką, innym razem muzycy szukają post-jazzu, ale ponieważ nie jest on ich naturalnym środowiskiem, pięknie uciekają w bardziej abstrakcyjne formy. Nie stronią od preparowania swoich instrumentów (każdy ma w tej dziedzinie sporo doświadczeń i własnych przemyśleń!), często płyną zwartymi, posuwistymi strumieniami dźwięków, które permanentnie się szukają, spoglądają na siebie, imitują wzajemnie, a czas spędzany przez muzyków wspólnie zdaje się być tym najbardziej wartościowym. Prawie godzinna narracja z pewnością zasługiwałaby na najwyższe oceny, gdyby nie jej czas jej trwania. Skrócona do naszych ulubionych dla free impro 40 minut, z pewnością graniczyłaby z mistrzostwem formy i dramaturgii.

Płyta zaczyna się w bardzo delikatny sposób. Ptasie dialogi prowadzone są tu w spokojnym tempie, pełne ciepłych i zrównoważonych uczuć, nastawione głównie na szukanie wspólnego mianownika. Pierwsze emocje pojawiają się w czwartej części. Muzycy produkują długie frazy, a towarzyszy im pewna elektroakustyczna poświata, która jest być może jedynie echem studia nagraniowego. Pojawiają się preparowane dźwięki, ale oba instrumenty nie decydują się na razie na jakieś bardziej separatywne akcje – duch kolektywizmu ani na moment nie opuszcza artystów. W piątej części dominuje suche powietrze wydychane przez wąskie tuby i delikatnie prychające dysze, jakby główną robotę improwizacyjną wzięło tu na siebie studyjne air condition. Kolejne części stawiają na nieco większą dynamikę. Saksofony zaczynają na siebie pokrzykiwać, choć wciąż szukają wspólnego strumienia dźwiękowego.

Ósma opowieść, to krótkie, urywane frazy, które przypominają metody twórcze Trevora Wattsa, gdy pół wieku temu skutecznie degenerował jazz u boku Johna Stevensa. Emocje, brudne dźwięki i kanciaste frazy budowane w sekwencji call & responce. W dziesiątej części muzycy nie rezygnują z kreatywnego zniekształcania dźwięków, skupiają się na szczegółach i małych frazach, ale czynią to w niezłym tempie, dzięki czemu emocje wciąż mogą pozostawać na krzywej wznoszącej. Zaraz potem ich preparacje zdają się wchodzić w wyższy rejestr – słyszymy piski i skomlenia, ale także puste dysze i podmuchy bardzo suchego powietrza. W przedostatniej części Jean-Jacques i Adrian wciąż preparują dźwięki, ale tym razem każdy z nich stosuje inne metody pracy. Na powrót stają się jednością w ostatniej, kojącej emocje, pół melodyjnej ekspozycji. Z ciszy pojedynczych oddechów bardzo swobodnie rodzą się piękne, finałowe frazy.

Sloth Racket Exabout: Live In Ramsgate (Luminous Label, DL 2020)

Z brytyjskim kwintetem Sloth Racket spotykamy się regularnie, zatem jedynie krótkie przypomnienie, kto zacz - Cath Roberts na saksofonie barytonowym (odpowiedzialna także za kompozycje, które w niebanalny sposób zostają degenerowane do postaci całkiem błyskotliwych improwizacji!), Sam Andreae na saksofonie altowym, Anton Hunter na gitarze elektrycznej, Seth Bennett na kontrabasie oraz Johnny Hunter na perkusji (i tu, okazjonalnie na pianie). Nagranie koncertowe (Arco Barco, Ramsgate, wrzesień 2019 roku) składa się z trzech utworów, których odsłuch zajmuje trzy kwadranse z sekundami.

Kwintet bardzo kolektywnie wchodzi już w pierwszy temat. Saksofony i gitara posadowione zostają na flankach, a środkiem podąża samo serce narracji – kontrabas i perkusja. Opowieść toczy się bardzo swobodnie, nikt nie gra tu jakiegokolwiek tematu, a to, co wynika z notacji kompozytora sprowadza się zapewne do scenariusza całości i zarysu przebiegów poszczególnych improwizacji. Świetnym dowodem w sprawie niech będzie moment pierwszego utworu, gdy po dobrze skontrowanym stoppingu muzycy wchodzą w fazę wytłumionych, ale jakże namiętnych zabaw w pytania i odpowiedzi. Najpierw baryton, piano i szczoteczki perkusyjne (dwie ostatnie w rękach jednego artysty!), potem wyposażony w zwinny smyczek kontrabas, prowadzą Rakietę pięknym, głębokim nurtem psychodelizującego slow motion. Oczywiście, gdy dyktat kompozycji także każe, oba saksofony zaczynają pięknie śpiewać unisono, a reszta załogi posłusznie szuka w sobie inspiracji jazzowych i post-jazzowych.

To, co najlepsze na tym bardzo udanym koncercie zaczyna się wszakże wraz z rozpoczęciem drugiego utworu. Zaczyna piano i perkusja (one man!), którą spotyka synkopujący bas, a niedługo potem ambientowa gitara. Oba saksofony nie czekają na dalsze zachęty, zaczynają płynąć długimi frazami i imitować gitarę. W końcu pojawia się smyczek i ustala reguły … jakże swobodnej improwizacji. Muzycy budują na zwałach kompozycji uroczą open jazzową opowieść. Szczególnie efektowne zdają się być post-aylerowskie zaśpiewy obu saksofonów. Ostatnią część koncertu otwiera zgrzytliwa gitara i naśladujące ją saksofony. Sekcja rytmu uderza w dzwon i rusza blues-rockowym korytem. Saksofony znów kwilą wspólnym głosem, znów udanym, niezależnie od tego, jak silnie inspirowane są notacjami kompozytora. Finał koncertu obfituje w niespodzianki, zwroty akcji, solowe ekspozycje i kolektywne stemple jakości. Na ostatniej prostej znów pojawia się smyczek, gitara zastyga w kameralnym ambiencie, a ciepło usposobione dęciaki ślą końcowe pozdrowienia.

Dee Byrne/ Craig Scott/ Cath Roberts Live at BRÅKFest (OEM Music, DL 2020)

Cath Roberts (saksofon barytonowy) zostaje z nami, a dołączają do niej Dee Byrne (saksofon altowy i elektronika) oraz Craig Scott (gitara elektryczna). Ta trójka zaprasza nas do londyńskiej Hundred Years Gallery (w ostatni dzień tegorocznego lutego) na półgodzinny set bardzo swobodnej improwizacji.

Otwarcie koncertu pełne jest dramaturgicznych wątpliwości i emocjonalnego niepokoju. Tuby dętych szumią, struny gitary ledwie oddychają, a poświata elektroniki sączy się z oddali. Repetycja gitary zdaje się być tym elementem, który rozpoczyna konstrukcję narracji właściwej. Open chamber and jazzy flow, który szuka swobody i dość szybką ją znajduje. Gitara trzyma nurt główny, saksofony stawiają na free impro. Pierwsze emocje i wzrost dynamiki, to efekt pracy barytonu, który łapie kąśliwy rytm. Alt buszuje wciąż w zbożu, a gitara nie stroni od drobnych preparacji. W połowie seta elektronika podaje ciekawe tło, które brzmi niczym zdezelowany akordeon. Improwizacja śmiało wypływa na szerokie wody, a instrumentem, który w tej fazie koncertu zdaje się generować najciekawsze frazy jest gitara.

Po adekwatnym dla sytuacji dramaturgicznej wyciszeniu muzycy budują nowy wątek z drobnych i dość delikatnych fraz. Gitara płynie z ciszą, saksofony śpiewają smutne piosenki. I to znów baryton jest tym, który stara się przerwać owo narracyjne lewitowanie. Gitara jest na tak, alt trochę się ociąga. Zamiast zatem wybuchu ekspresji, trio na koniec seta znów pogrąża się w ciemnościach, w czym pomaga bystra, ale nieinwazyjna elektronika. Swoje trzy grosze dokłada także post-rock-jazzowa gitara.

João Almeida/ Fred Lonberg-Holm/ João Lopes Pereira Live at Zaratan (bandcamp self-release, DL 2020)

Ze Zjednoczonego Królestwa przenosimy się na sam koniec Europy, do Lizbony. Trębacz João Almeida (frakcja bardzo młodzieżowa tamtejszej sceny free jazz/ free impro!) zaprasza nas na koncert pewnego tria, a zaraz potem na dwa eksperymenty solowe (patrz: kolejna recenzja). Na początek lądujemy w miejscu zwanym Zaratan - Arte Contemporânea in Lisbon (początek marca br.). Na naszego bohatera czekają tam – Fred Lonberg-Holm na wiolonczeli (plus elektronika) oraz João Lopes Pereira na małym zestawie perkusyjnym. Swobodna improwizacja składa się z dwóch części i trwa łącznie prawie 36 minut.

Trio młodych i bardzo doświadczonego zaczyna improwizację bez specjalnej gry wstępnej. Od startu ciekawe frazy (także preparowane), dużo swobodny, ale bez eskalacji, z ciszą pomiędzy niektórymi dźwiękami, z wiolonczelą, która na tym etapie nie kąsa jeszcze prądem. Fred dość szybko przemienia swój instrument w post-rockową gitarę, ale nie wydaje się chętny na hałasowanie. Portugalczycy zostawiają mu dużo miejsca i należnego szacunku, ale robią swoje w prawdziwie mistrzowskim stylu (zwłaszcza trębacz – bez respektu, z pełną mocą, jeśli wymaga tego sytuacja sceniczna). W połowie 7 minuty trio kipi już ogniem, po czym równie efektownie przenosi się do strefy ciszy, którą ubarwia szczególnie cello, które snuje małe stróżki psychodelii. Owo leniwie, ale jakże smakowite slow motion wybudza się z letargu z prawdziwie portugalską nieśpiesznością. Gdy w końcu dynamika i emocje na powrót opanują scenę, muzycy proponują nam pokaźny pakiet świątecznych fajerwerków. Trąbka repetuje, cello kąsa prądem, a obrazu całości dopełnia aktywny drumming. Na sam koniec seta niespodzianka ze strony Freda – bardzo lekki flow z post-barokowym zabarwieniem.

Drugi set stawia na spokojniejsze rozwiązania. Dzieło introdukcji przypada w udziale perkusyjnym szczoteczkom i wiolonczeli. Trąbka pojawia się w połowie 3 minuty – śpiewa, śle zadziorne frazy i szeleści, innymi słowy, dynamizuje narrację. Po spowolnieniu mały koncert na drobne, ale wyjątkowe urocze frazy ze świetnym perkusjonalnym backgroudem. Pod koniec seta (znacznie krótszego niż pierwszy) muzycy znów dają upust swoim emocjom – meta melodie, gęsta perkusja i cello, które szuka dużego prądu. Całość gaśnie bardzo precyzyjnie, głównie z woli wiolonczeli, przy sporym wsparciu perkusyjnych szczoteczek.

João Almeida Static I & II (bandcamp self-release, DL 2020)

Czas na rzeczone eksperymenty portugalskiego trębacza, wyprodukowane (to właściwe określenie) bez użycia jego ulubionego instrumentu blaszanego. Pierwsza część Static, to jeden trak o długości 30 minut, część druga – dwie opowieści, łącznie trwające 28 i pół minuty. Oba nagrania powstały tej jesieni, zapewne w pandemicznych warunkach domowych (acz wkład dźwiękowy do pierwszej części, to efekt … pewnego spaceru).

Static I, to przetworzony elektronicznie zapis nagrania terenowego z nocnego spaceru po lizbońskim Olaias-Anjos. W trakcie postprodukcji dźwięki zostały rozciągnięte w czasie i zmultiplikowane. Efektem prac muzyka jest dość jednostajny dron syczącego powietrza, podawany dość cicho (odsłuch słuchawkowy na maksymalnej głośności wskazany), który mógłby przypominać efekt amplifikowania trąbki (takie produkcje ma w portfolio Nate Wooley), ale my wiemy przecież, iż to intensywnie przetworzony field recordings. W trakcie półgodzinnego (zbyt długiego) nagrania dzieje się niewiele, a wart odnotowania być może jest jedynie incydent dźwiękowy z 25 minuty, coś na kształt krzyku, być może prawdziwy dźwięk z lizbońskiej nocy.

Druga część Static, to efekt użycia przez muzyka wirtualnego symulatora analogowego ze swej natury syntezatora modularnego. Tutaj napotykamy na zdecydowanie ciekawsze sytuacje dźwiękowe. Całość brzmi chwilami jak realny syntezator modularny, w innych momentach, jak dobrze skrojona, nieinwazyjna, niekiedy naprawdę ciekawa elektronika. Flow na strukturę ambientową, ale nie składa się z jednostajnych dronów, często pulsuje, zdaje się żyć własnym życiem wewnętrznym. Nie brakuje głośnych, na poły noise’owych wstrętów, zmiana goni zmianę, a całość potrafi być głośna. Jeszcze ciekawiej jest w drugiej części Static II. Zaczyna się ona brzękiem siarczystej syntetyki, w tle której rozbłyskują i rozsypują się fragmenty tajemniczych dźwięków. Z czasem te plamy, strzępy, strugi fonii lepią się w rozdygotany dron. Narracja cały czas nabiera intensywności i gęstości, aż do momentu, gdy przybiera postać rozchełstanego, rozdrażnionego, jakże zadziornego pasma dark ambient. W ramach ostatniego akcentu muzyk proponuje nam jeszcze organową salwę. Brawo za tę część!

Salim Javaid & Santiago Bogacz with Marlies Debacker Una mirada perdida / Ella se convirtió en sus ojos (Matador, DL 2020)

Przenosimy się do słynnego Loftu w niemieckiej Kolonii, by posłuchać nagrania duetu, a na koniec także tria, stworzonego przez pewnego Urugwajczyka w podróży służbowej i międzynarodowych rezydentów niemieckich. A zatem: Santiago Bogacz (gitara akustyczna, struny stalowe i nylonowe), Salim Javaid (saksofon sopranowy, altowy i tenorowy) oraz na trzy ostatnie części - Marlies Debacker (fortepian, głównie preparowany). Całość składa się z dziewięciu części i trwa blisko 70 minut. Być może odrobinę za długo, ale z drugiej strony, niech pierwszy rzuci kamieniem ten, który potrafi wskazać momenty nagrania, które z całą odpowiedzialnością możnaby wyciąć z tego ponadgodzinnego potoku dźwięków. Dla ścisłości dodajmy – nagranie z ostatniego dnia lutego 2020 (chyba już dziś zetknęliśmy się z tą datą!), a wydawcą jest rzeczony Urugwajczyk i jego bandcampowy label.

Swobodna, w pełni akustyczna improwizacja lubi rodzić się w ciszy. Czysta, metalicznie brzmiąca gitara, obok szumiące dysze, oddechy z tuby i półdźwięki. Wszystko zdaje się być tu lekkie, rozhuśtane i dalece swobodne. Energia godna post-rocka, która szybko uwalnia się ze szponów introdukcji, dobrze koreluje się z precyzją akcji i równie bystrych reakcji. Oto dialog przyjaciół, którzy na tym etapie znajomości nie mają jeszcze sobie dużo do powiedzenia, ale czas spędzany wspólnie sprawia im dużą przyjemność. Wiele dzieje się tu za przyczyną dużej aktywności gitarzysty (spory wachlarz technicznych możliwości i jedynie dobrej kreatywności!). Saksofonista trzyma z nim sztamę w każdej sekundzie i świetnie reaguje nawet w karkołomnych układankach dramaturgicznych. Leniwe, minimalistyczne repetycje i kipiące mocą małe wybuchy ekspresji – w każdym z tych wariantów duet zdaje egzamin. W drugiej części powolność muzyków jakby zyskiwała na wartości – jeden sprawia wrażenie, że jest na niezłym kacu, drugi ewidentnie czuje się jeszcze wczorajszy. Opowieść, nie tylko w tej części, zasadza się na pewnym dysonansie. Jeśli Bogacz tryska emocjami i dynamiką, Javaid chętnie cedzi dźwięki przez zęby i intrygująco degeneruje etos improwizacji. Ten drugi w kolejnej części znacząco poszerza naszą percepcję jego potencjału artystycznego – piszczy, drży, prowokuje. W dalszych odcinkach duet znów buduje flow na energetycznym dysonansie. Gitara zdaje się być lekko upalona brzmieniowo (muzyk zmienia tempo improwizacji w imponującym stylu!). Saksofon warczy, preparuje dźwięk wargami, gwiżdże i napotyka na piękną imitację gitary, która też śle niemal dęte frazy.

Ta bardziej niż udana improwizacja zyskuje jeszcze na wartości, gdy pod zmyślne, coraz bardziej preparowane frazy gitary i saksofonu podłącza się pianistka, która woli drżeć w pudle rezonansowym fortepianu niż tańczyć po gołych klawiszach. Trio zaczyna swą przygodę od delikatnych, wzajemnych macanek, potem przystępuje zaś do zasadniczej części swych obowiązków scenicznych. W ósmej części gitara tańczy po całej szerokości sceny, saksofon jęczy w kącie i prosi o łyk wody, a perkusyjnie usposobione piano rysuje szlak podróży. Mimo tych dynamicznych charakterystyk improwizacja zdaje się nabierać wręcz molekularnej struktury. Fantastycznym zaś podsumowanie całości jest ostatnia część, prawdziwa wisienka na torcie. Opowieść znów tkana jest z drobiazgów, pełna zmyślnych preparacji (przez moment mamy wrażenie, że słyszymy tylko szelest sześciu pracujących palców!), dętych półimitacji i surowych, finalnych oddechów.

Spontaneous Chamber Music Vol. 3 (Fundacja Słuchaj!, CD 2020)

Czas na krajowy akcent w dzisiejszej zbiorówce! Trzecia odsłona Spontaneous Chamber Music, to autochtoni: Marcin Olak na gitarach i Patryk Zakrocki na altówce oraz goście: Anna Gadt wokalnie i Annemie Osborne na wiolonczeli (nagranie studyjne z grudnia 2018 roku – czternaście improwizacji, być może niektóre z nich z zarysowanym scenariuszem, ponad 54 minuty). Płyta składa się z dwóch części i epilogu. Najpierw otrzymujemy sześć improwizacji w kwartecie, potem siedem duetów, by na koniec znów spotkać się z kwartetem. Trudno czynić z tego zarzut artystom, wszak większość dźwięków świetnie się tu broni, ale sam zabieg długotrwałego rozbicia kwartetu na duety zakłóca nieco dramaturgię całości. Dodatkowo, album okrojony do 40-45 minut zapewne ominąłby kilka ledwie dostrzegalnych płycizn i definitywnie zasługiwał na wysoką ocenę.

W morze improwizacji artyści wchodzą wszakże z przytupem. Silny głos, skacząca wokół niej gitara i intensywny szelest piłowania strun pozostałych instrumentów. Czujne, rozwichrzone i intrygująco zdekalibrowane free chamber. Druga część stawia na rytm, melodię i nieskrywaną taneczność. Muzyka z epoki, ale na sterydach! W kolejnej odsłonie pojawiają się pierwsze, ciekawe preparacje dźwięków, szczególnie w podsekcji smyczkowej. Gitara najczęściej szuka głosu (tak dzieje się w wielu momentach płyty), buduje dramaturgię całości, dba też o pojedyncze przebiegi. Czwartą i piątą część bardzo udanie otwierają altówka i wiolonczela. Najpierw filigranowo i delikatnie, potem dynamicznie i emocjonalnie. Gitara dodaje do tego szczyptę dobrego hałasu, zaraz potem niezbędną dynamikę, a głos, rozdrażniony szept, zdaje się przywoływać wszystkich do porządku. Ostatni fragment partycji kwartetowej odwraca kolejność zdarzeń. To głos i gitara maszerują na czele, a cello i altówka budują zmysłowe tło. Nim utwór wybrzmi do końca, role wydają się być odwrócone, definitywnie dla dobra obrazu całości.

W fazie duetowej emocje chwilami nieco przygasają. Więcej jest niuansów i nieśpieszności, niż ekspresyjnych, bystrych dialogów. Najpierw gitara i głos, potem kolejno – gitara i wiolonczela, wiolonczela i altówka (to tu jest najciekawiej, piękny post-barok!), głos i wiolonczela (bardzo kobieca narracja!), ponownie głos i gitara (ciekawy, wschodni zaśpiew!), ponownie wiolonczela i altówka, a na finał głos i wiolonczela (znów post-barokowo!). W ramach udanego zakończenia powraca kwartet i serwuje nam niebanalny free chamber w emocjonalnym rozkwicie. Na ostatniej prostej wszyscy głęboko oddychają, a gitara dodaje pasma mglistego ambientu.

Hübsch/ Martel/ Zoubek Ize (Insub Records, CD 2020)

Wracamy do kolońskiego Loftu! Listopad 2018, a na scenie (czy z publicznością?) trójka zdolnych do wszystkiego muzyków: Carl Ludwig Hübsch (tuba i obiekty), Pierre-Yves Martel (viola da gamba, harmonica, pitch pipes) oraz Philip Zoubek (fortepian i syntezator). Panowie w procesie generowania dźwięków stawiają na improwizację, ale wszystko zdają się czynić w sposób uporządkowany i z pewnością precyzyjnie zaplanowany. Przygotowali dla nas pięć utworów w estetyce zbliżonej do contemporary chamber, trwających mniej więcej trzy kwadranse.

Otwarcie płyty stawia na niejednoznaczność, elektroakustyczną poświatę, na długie frazy, ale także szybkie cmoknięcia w ustnik i szemrzące oddechy. W drugiej części (ponad 17 minutowej) ta majestatycznie powolna opowieść jeszcze bardziej rozwarstwia się. Garść zaaranżowanych akcji i reakcji, trochę minimalizmu i repetytywności. Klimat tajemniczości wiele tu rekompensuje. Po pewnym czasie opowieść dostarcza nam wreszcie kilku prawdziwie żywych dźwięków tuby, która intrygująco burczy. Piano i viola koncentrują się raczej na krótkich frazach. Rozbudowa narracja zaczyna pęcznieć i nabierać masy, choć interwały ciszy nie przestają być stałym elementem gry. Na koniec dostajemy kilka frapujących dźwięków jakby wprost z zakładu mechaniki pojazdowej.

Definitywnie ciekawiej robi się w kolejnych, już nieco krótszych ekspozycjach. Trzecia część jest miniaturą, pełną niebanalnych brzmień i mikro preparacji. Wszystko, co najlepsze dzieje się zaś w części czwartej. Powraca elektroakustyczna poświata, tajemnicze obiekty zaczynają rezonować, a tuba intensywnie oddychać i prychać. Kilka dźwięków z syntezatora, także harmoniki dodatkowo ubarwia narrację. Muzycy wraz z upływem czasu inteligentnie budują napięcie, aż po szczególnego rodzaju peak emocji. Tuż po nim opowieść zaczyna przypominać rwącą rzekę, pełną naprawdę groźnych fortyfikacji dźwiękowych. Finał tej dalece dobrej płyty stawia na akustyczne brzmienia tuby, violi i fortepianu. Narracja przypomina dynamiką marsz pogrzebowy. Powraca harmonica, która buduje pojękujący dron, struny dodają swoje, a zagadka znów zdaje się gonić zagadkę.

Chihei Hatakeyama & Dirk Serries Black Frost (Glacial Movements Records, CD 2020)

Na finał dzisiejszych opowieści kojący strumień dźwiękowy, któremu nie tak łatwo przykleić jakąkolwiek kolorową łatkę. Raczej nie dark, może bardziej blue, a może po prostu, to ambient w czystej, niemal klasycznej postaci. Belgijskiego gitarzystę Dirka Serriesa znamy na tych łamach doskonale, japońskiego muzyka Chihei Hatakeyamę wręcz przeciwnie. Opis płyty nie wspomina o użytym przez muzyków instrumentarium, a także, gdzie zarejestrowano nagranie, razem, czy może osobno, czy to może kolaż dwóch ścieżek dźwiękowych, powstałych niezależnie od siebie. Pozostajemy w oparach tajemnicy, choć wielu spraw możemy się domyślać. Jedno nie ulega wszakże wątpliwości – nagranie składa się z czterech części, trwa zaś 43 minuty i kilkanaście sekund.

Zapraszamy do krainy ambientu lekkiego, jak puch, budowanego przez dwa strumienie fonii, z których jedna swobodnie płynie w nieznane, druga zaś kreśli małe pętle. Z czasem narracja pęcznieje, a w jej strukturze zaczynają pojawiać się nowe mikro elementy. Wszystko spowite jest mrokiem tajemnicy, ku chwale gatunkowej czystości. Druga opowieść zdaje się być jeszcze cieplejsza, a dźwięki sprawiają wrażenie niezwykle sterylnych, powstałych w warunkach laboratoryjnych - płyną swobodnym, dość jednorodnym strumieniem. Nie pozostaje nam nic innego, jak przymrużyć oczy, wziąć głęboki oddech, zatrzymać wszelkie procesy myślowe i dać się zabrać tym dźwiękom na meta relaksacyjny trip.

Trzecia opowieść płynie do nas z nieco bardziej mrocznych stref świata. Muzycy proponują nam zejście o kilka stopni w dół. Jedno pasmo produkuje wręcz basowy dron, a całość płynie do nas z dalekiego, nieznanego księstwa. Ostatnia historia wydaje się być najbardziej powolna i wytłumiona - dociera do nas wymieszana z szumem ciszy. Pętla za pętlą brzmienie łagodnieje i pnie się ku górze. Przez moment może wydawać się, iż ambient zaczyna śpiewać. Ostatecznie, brnie jednak z powrotem na samo dno i gaśnie w mgławicy syntetycznych oddechów ciszy.